29 kwietnia 2016 r. Sejm przyjął nowelizację ustawy "o finansowaniu wspólnej polityki rolnej". Nowelizacja, która ma na celu wykonanie prawa Unii Europejskiej, zapewnia kontrolę władzy publicznej w osobie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, nad przekazywaniem pieniędzy agencjom płatniczym: - Środki (...) są przekazywane agencji płatniczej na wniosek ministra właściwego do spraw rozwoju wsi albo ministra właściwego do spraw rynków rolnych, sporządzony na podstawie zapotrzebowania składanego przez agencję płatniczą.
Ustawa z dnia 27 maja 2015 r. "o finansowaniu wspólnej polityki rolnej" nie realizowała wymogu pełnej kontroli organów władzy publicznej nad środkami przekazywanymi przez Komisję Europejską, w odniesieniu do dwóch lub więcej agencji płatniczych.
Pieniądze z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji, które stanowią 80% wszystkich środków przeznaczonych na realizację wspólnej polityki rolnej były zgodnie z Art. 10 ust. 2 ustawy, przekazywane na rachunki bankowe dwóch agencji płatniczych na podstawie zapotrzebowania składanego przez same agencje:
- Środki (...) w części dotyczącej EFRG są przekazywane agencji płatniczej na podstawie zapotrzebowania składanego przez agencję płatniczą.
Wspólna polityka rolna Unii Europejskiej jest realizowana za pośrednictwem dwóch funduszy finansowanych z budżetu Unii: Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji, EFRG i Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, EFRROW.
Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji realizuje świadczenia gwarantowane przepisami prawa, na rzecz podmiotów użytkujących grunty rolne. Środki z EFRG są przekazywane krajom członkowskim przez Komisję Europejską, jako zwrot poniesionych wydatków. Podstawą zwrotu jest deklaracja, składana co miesiąc przez każde z państw. Fundusz zwraca wydatki już zrealizowane przez akredytowaną w danym kraju agencję płatniczą, do wysokości wypłat dokonanych na rzecz końcowych beneficjentów, bez kosztów obsługi.
Do EFRG jest przekazywanych 80% wszystkich środków przeznaczonych w budżecie Unii na wspólną politykę rolną. Świadczenia wypłacane z EFRG mają charakter gwarantowany i powszechny w tym sensie, że kryteria ich przyznawania są jednoznaczne i w zamierzeniu Komisji całkowicie wolne od elementu uznaniowości. Każdy, kto spełni określone warunki, powinien dostać pieniądze.
Drugi z funduszy, Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, finansuje programy rozwoju wsi w zakresie:
• zwiększenia konkurencyjności sektora rolnego i leśnego,
• poprawy stanu środowiska naturalnego i krajobrazu,
• poprawy jakości życia i różnicowania działalności gospodarczej prowadzonej na obszarach wiejskich.
Procedura uzyskania środków z EFRROW przez państwa członkowskie Unii jest wieloetapowa. Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 1305/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. "w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich", każde państwo przekazało Komisji krajowy plan strategiczny rozwoju tych obszarów na lata 2014 - 2020. Przedsięwzięcia refundowane z funduszu, muszą być zgodne z zaakceptowanym przez Komisję Europejską planem strategicznym, a każde z państw musi współuczestniczyć w finansowaniu.
Środki z EFRROW są przekazywane krajom członkowskim w rocznych ratach, jako finansowanie wstępne, płatności bieżące i płatność salda.
Plan strategiczny dla Polski, tzw. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020 (PROW 2014-2020), jest dostępny na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa:
- Planuje się, że łączne środki publiczne przeznaczone na realizację PROW 2014-2020 wyniosą 13 mld 513 mln 295 tys. euro, w tym:
• 8 598 280 814 euro z budżetu UE (EFRROW),
• 4 915 014 186 euro wkładu krajowego.
W ramach PROW 2014-2020 będzie realizowanych łącznie 15 działań. Beneficjentami programów szczegółowych realizowanych w ramach planu strategicznego mogą być rolnicy, samorządy i inne podmioty.
Inaczej niż w przypadku świadczeń wypłacanych z EFRG, uczestnictwo w programie jest poprzedzone postępowaniem kwalifikacyjnym, w którym dopuszczalny jest element uznaniowości. Spełnienie warunków uczestnictwa nie oznacza, że podmiot uzyska dofinansowanie. Do 4% środków otrzymanych z EFRROW państwa członkowskie mogą przeznaczyć na obsługę programów w zakresie prowadzenia postępowań kwalifikacyjnych i kontroli.
Do EFRROW jest przekazywanych 20% wszystkich środków przeznaczonych w budżecie Unii na wspólną politykę rolną. Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 1306/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. "w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej", wypłata środków z funduszy EFRG i EFRROW na rzecz końcowych beneficjentów, może być dokonywana wyłącznie za pośrednictwem wyspecjalizowanych agencji płatniczych, akredytowanej przez państwo członkowskie.
W przypadku, gdy państwo członkowskie akredytuje więcej niż jedną agencję, ma ono obowiązek wyznaczyć organ władzy publicznej nadzorujący pracę agencji płatniczych, który będzie ponosił odpowiedzialność wobec Komisji Europejskiej, za poczynania agencji.
W Polsce wypłatę środków z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) realizują dwie agencje płatnicze:
• Agencja Rynku Rolnego,
• Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Wypłatę środków z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) realizuje samodzielnie Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.
Ustawa "o finansowaniu wspólnej polityki rolnej" w dotychczasowym brzmieniu nie realizowała wymogu pełnej kontroli nad środkami, które trafiały do dwóch agencji płatniczych. Nie było organu kontrolującego pracę agencji, który byłby od nich niezależny. Pieniądze były przekazywane na rachunki bankowe agencji, na podstawie zapotrzebowania wystawianego przez nie same.
29 kwietnia 2016 r. Sejm przyjął w trzecim czytaniu nowelizację ustawy "o finansowaniu wspólnej polityki rolnej", która ma na celu wykonanie prawa Unii Europejskiej i zapewnia kontrolę władzy publicznej, w osobie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, nad działaniami agencji płatniczych.
Głosowanie było poprzedzone wystąpieniami przedstawicieli poszczególnych klubów parlamentarnych. Poseł Mirosław Suchoń, Klub Poselski Nowoczesna, mówił o niskiej jakości programów szczegółowych realizowanych w ramach planu strategicznego "Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2014-2020". - Gros programów jest po prostu z różnych względów nietrafionych, a środki są marnotrawione. Niestety w wielu przypadkach marnujemy zasoby, które mogłyby umożliwić skok cywilizacyjny na obszarach wiejskich. Poseł Norbert Kaczmarczyk, Klub Poselski Kukiz'15, zwrócił uwagę, że kwota, którą polscy rolnicy otrzymują rocznie z tytułu dopłat bezpośrednich, to średnio 240 euro na 1 hektar. Jest to mniej niż średnia unijna. Mimo, że koszty produkcji żywności w Polsce nie są znacząco wyższe, niż we Francji czy Holandii, dzięki wyższym dopłatom dla rolników, kraje te utrzymują przewagę na rynku. Minister Jacek Bogucki, sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi zapowiedział podjęcie działań na rzecz zrównania dopłat bezpośrednich wypłacanych rolnikom w całej Unii Europejskiej: - W ramach przeglądu wspólnej polityki rolnej Polska będzie zgłaszała i podnosiła problem wyrównania dopłat, bo te dopłaty są nadal znacząco poniżej średniej europejskiej (...)
Szukamy sojuszników, szukamy tych, którzy mają podobną sytuację i będą nas wspierać w tej dziedzinie, ale także będziemy przekonywać te państwa, które mają wyższe dopłaty, iż zrównanie dopłat leży w interesie całej Unii Europejskiej. Rządowy projekt nowelizacji ustawy "o finansowaniu wspólnej polityki rolnej" uzyskał w głosowaniu poparcie wszystkich klubów parlamentarnych. Głosowało 445 posłów, oddano 442 głosy "za", wstrzymało się 3 posłów, nikt nie był przeciw.
PPR
