W dniu 8 maja 2017 roku powstała Lubelska Grupa Operacyjna EPI-AGRI, lubelska innowacja w uprawie i przetwórstwie rzepaku. W składzie Grupy Operacyjnej znalazła się Lubelska Izba Rolnicza.
Prowadzone w Instytucie Agrofizyki PAN w Lublinie od wielu lat badania nad uprawą, zbiorem i przechowywaniem rzepaku zaowocowały zgromadzeniem olbrzymiej wiedzy i nowoczesnych technologicznych rozwiązań dających możliwość pozyskiwania oleju o wyjątkowych właściwościach prozdrowotnych.
Wynikiem tych badań jest olej rzepakowy pod nazwą ”Kropla Zdrowia®”, którego technologia produkcji jest chroniona patentami. Metoda ta charakteryzuje się eliminacją wpływu czynników takich jak tlen, światło, wysoka temperatura z procesu technologicznego, a tym samym daje możliwość pozyskiwania oleju o pierwotnym składzie antyutleniaczy i kwasów tłuszczowych. Na rynku dotychczas nie ma takiego oleju, który odpowiadał by tej charakterystyce. Jest to olej jedyny w swoim rodzaju nie tylko na skalę krajowa, ale również i światową.
Projekt realizowany będzie przy współudziale Grupy Operacyjnej Europejskiego Partnerstwa Innowacyjnego, która została utworzona w dniu 9 maja maju br. W skład Grupy wchodzą rolnicy, naukowcy, doradcy, przedstawiciele Lubelskiej Izby Rolniczej oraz Lubelskiego „Społem” - jako głównego dystrybutora oleju. Wyzwania stojące przed członkami Grupy Operacyjnej to przede wszystkim nieustanne podejście do innowacji, włączając tym samym samych rolników jako ważne źródło wiedzy związanej z technologią uprawy i zbioru rzepaku, a nie jedynie odbiorców naukowej wiedzy.
Bardzo ważnym ogniwem będzie wdrożenie programu certyfikacji rzepaku ozimego na uzyskanie znaku towarowego „Kropla Zdrowia”. Nasiona rzepaku oznaczone tym znakiem towarowym będą dawać gwarancję uzyskania oleju, który charakteryzować się będzie bardzo niską zawartością nasyconych kwasów tłuszczowych oraz dużą zawartością takich związków bioaktywnie czynnych jak: tokoferole, sterole, fitosterole, beta karoten, karotenoidy, fosfolipidy.
Rolnicy uczestniczący w systemie certyfikacji „Kropla zdrowia” będą musieli zmodyfikować dotychczas stosowaną technologię uprawy, która polegać będzie przede wszystkim na mniejszym zastosowanie agrochemikaliów niż w rolnictwie konwencjonalnym oraz na planowaniu tak zwanego precyzyjnego nawożenia w oparciu o bilans składników pokarmowych w skali pola. Prace rolnicze będą wykonywane zgodnie z metodyką określoną i przekazaną rolnikom przez IA PAN. Metodyka przewiduje kontrolę plantacji oraz prowadzenie księgi terminów i zabiegów stosowanych na plantacji. Technologia musi uwzględnić możliwość produkcji nasion metodą ekologiczną a więc brak pozostałości nawozów, środków ochrony roślin oraz desykantów.
Większa część przewidywanych działań związanych z wdrożeniem programu certyfikacji rzepaku będzie mogła być dofinansowania z programu „Współpraca” w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. O wsparcie będzie mogła wystąpić nowoutworzona Grupa Operacyjna EPI. Dotyczyć to będzie przede wszystkim zakupu materiału siewnego oraz nawozów i środków ochrony roślin.
Grupa Operacyjna pełnić będzie funkcję katalizatora zwiększającego przepływ informacji, tworząc punkt konsultacyjny, organizując spotkania tematyczne, warsztaty na temat badań partycypacyjnych i udostępniając członkom grupy swoją platformę internetową. Istotne znaczenie będzie miało podniesienie wydajności produkcyjnej gospodarstw ekologicznych do poziomu innych posiadających świadectwo homologacji gospodarstw o tym samym profilu, jednak osiągających znacznie wyższe plony. Dotychczasowe wnioski w tym zakresie można określić w sześciu głównych aspektach, które wyznaczają zadania dla funkcjonowania Grupy. Zadania te, to przede wszystkim niedostateczna ilość składników odżywczych w glebie, słabe zarządzanie żyznością gleby, niewystarczająca walka z chwastami, niewystarczająca walka ze szkodnikami i chorobami roślin, nieprawidłowy zbiór nasion we wczesnej fazie dojrzewania, oraz wybór odmian. Grupa Operacyjna będzie proponować konkretne rozwiązania opisywanych problemów. Rozwiązania te będą powstawały w oparciu o doświadczenia wszystkich członków grupy, wykorzystując empiryczną i naukową wiedzę dla pragmatycznych rozwiązań. Efektem przeprowadzanej innowacji uprawowo – produktowej będzie olej z dużą zawartością naturalnych antyoksydantów.
Kolejny ogniwem realizacyjnym projektu jest budowa zakładu tłoczenia oleju. Jest już inwestor, który zamierza prowadzić działalność produkcyjną. Realizacja obejmować będzie budowę zespołu przejściowo - magazynowego (kompleksu magazynów i suszarni), budowę hali tłoczni, rozlewu oleju i konfekcjonowania, magazynu makuchowego wraz z zapleczem administracyjna socjalnym, wyposażenie hali w maszyny i urządzenia tworzące nowoczesny proces technologiczny, budowę obiektu wyposażonego w wagę samochodową, a także budowę dróg zakładowych, parkingów oraz ogrodzenia. Surowcem do produkcji oleju będzie ziarno rzepaku, które pochodzić będzie wyłącznie z certyfikowanych gospodarstw rolnych posiadających certyfikat „Kropla Zdrowia”. Tłoczenie w projektowanej tłoczni będzie się odbywało na 4 prasach, tłoczących olej z ziaren rzepaku w temperaturze 30-35°C bez dostępu tlenu i światła. Dla zachowania maksymalnych wartości zdrowotnych olej rozlewany będzie do małych buteleczek (100 ml) z ciemnego szkła ograniczającego dostęp światła. Dla zachowania pożądanych właściwości i lepszych warunk6w przechowywania opakowania będą dopełniane azotem.
Olej „KROPLA ZDROWIA” jest najwartościowszym tłuszczem roślinnym będących obecnie na rynku krajowym i europejskim. Walory tego nutraceutyku wynikają przede wszystkim z wysokiej zawartości bioaktywnych związków. Do najważniejszych substancji aktywnych w oleju zaliczamy m.in.:
- naturalne antyutleniacze (tokoferole, karotenoidy, polifenole) przeciwdziałające tworzeniu się wolnych rodników i nadtlenków w organizmie człowieka, co determinuje przede wszystkim jego właściwości antymutagenne, antynowotworowe i antyteratogenne
- wysokie kwasy tłuszczowe omega -3 i 6 (i w odpowiednich proporcjach) co powoduje obniżenie przede wszystkim poziom trójglicerydów i cholesterolu ldl w surowicy krwi
- bioluteiny i zeaksantyny które pozytywnie wpływają na procesy widzenia szczególnie dla oczu zmęczonych i u osób starszych.
- olej powoduje obniżenie ryzyka uszkodzenia błon komórkowych w wyniku atakowania naszego ustroju przez reaktywne formy tlenu (rft ). do chorób inicjowanych przez rft zalicza się m.in. choroby nowotworowe, układu krążenia, cukrzycę, nadciśnienie, niepłodność, zaćmę, chorobę alzheimera, parkinsona, stwardnienie rozsiane, kataraktę, reumatoidalne zapalenie stawów i wiele innych.
- istnieją dane przypisujące antymutagenne i antynowotworowe działanie związkom fenolowym obecnym w oleju. Spożywanie jego wiąże się ze zmniejszeniem ryzyka wystąpienia takich typów nowotworów jak nowotwór sutka, pęcherza moczowego i przewodu pokarmowego.
- w wielu badaniach potwierdzono, iż spożywanie takiego oleju pomaga w leczeniu cukrzycy typu II — insulinoniezależnej, zmniejszając insulinooporność i poprawiając utrzymanie stabilnego poziomu glukozy. Olej reguluje też ciśnienie krwi oraz zwiększa przyswajalność witamin. Ponadto stosowany zewnętrznie chroni skórę przed podrażnieniami, uelastycznia ją, łagodzi egzemy, opryszczki itp.
- olej reguluje również ciśnienie krwi oraz zwiększa przyswajalność witamin.
- chroni skórę przed podrażnieniami, uelastycznia ją, łagodzi egzemy, opryszczki itp.
- Oprócz NNKT (niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych) zawiera również cenne barwniki szczególnie te z grupy karotenoidów - usuwanych w procesie rafinacji.
- badania epidemiologiczne wykazały, że olej obniża poziom lipoprotein LDL w surowicy krwi, co można wytłumaczyć wysoką zawartością kwasów monoenowych (głównie kwasu oleinowego).
Głównym odbiorcą oleju „Kropla zdrowia” będzie największa w Polsce sieć sklepów Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Społem”, która obecnie skupia ponad 4000 sklepów w całej Polsce. Dystrybucja oleju „Kropla zdrowia” również opierać się będzie na ogólnopolskich hurtowniach farmaceutycznych, które charakteryzują się bardzo wysokim poziomem udziału w rodzimym rynku suplementów diety. Dlatego też działania będą skoncentrowane na rozszerzaniu współpracy z największymi hurtownikami o ogólnopolskim zasięgu.
Podsumowując, innowacje w sektorze rolnictwa mogą mieć szeroki zakres oddziaływania, dotyczyć mogą technologii uprawy, przechowywania nasion, technologii przetwórstwa, jakości zarządzania, marketingu oraz dywersyfikacji samych gospodarstw. Tak rozumiane innowacje mogą mieć wpływ na naukowe kierunki badań w zakresie dobrego samopoczucia konsumentów.
dr Tadeusz Zakrzewski
Broker technologiczny
