W dniu 31.12.2020 roku Zarząd Krajowej Rady Izb Rolniczych na wniosek zgłoszony podczas VI Posiedzenia Krajowej Rady Izb Rolniczych zwrócił się do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Pana Grzegorza Pudy z prośbą o stworzenie możliwości wiarygodnego potwierdzenia przez rolników parametrów jakościowych swoich płodów rolnych w stosunku do badań podmiotów skupowych. Wystosowana prośba była zwieńczeniem działań Lubelskiej Izby Rolniczej, która na wniosek rolników zleciła i sfinansowała wykonanie prób na zawartość cukru w burakach cukrowych oraz zawartości suchej masy w wysłodkach na obszarze woj. Lubelskiego. Zaniepokojenie rolników wzbudził fakt bardzo niskiej polaryzacji w roku 2020. Po wykonaniu stosowanych badań okazało się, że w niektórych przypadkach różnica sięgała średnio od 2% do 2,5% a cukrownia nie uznała wyników z prób pobranych przez certyfikowanego próbobiorcę wykonanych w certyfikowanych laboratoriach w wyniku czego rolnicy otrzymali niższą zapłatę.
W odpowiedzi do Prezesa Krajowej Rady Izb Rolniczych, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w dniu 20 stycznia 2021 roku stwierdziło iż istnieje szereg możliwości weryfikacji wyników badań skupowanych płodów rolnych wskazując szereg możliwości kontrolnych lecz nie związanych z oznaczaniem polaryzacji. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformował, że w listopadzie 2020 roku zwrócił się do właściwego producenta cukru w kwestii oznaczania zawartości cukru w burakach a ten poinformował, że niska polaryzacja buraków cukrowych była wynikiem dużego nasilenia negatywnych uwarunkowań, które sprzyjały rozwojowi wielu chorób w okresie wegetacji. Producent cukru poinformował również MRiRW, że ocena jakościowa i odbiór buraków od plantatorów prowadzone były w oparciu o instrukcję odbioru buraków cukrowych uzgodnioną z przedstawicielami plantatorów buraków cukrowych.
Lubelska Izba Rolnicza w dniu 08 lutego 2021r. wystosowała odpowiedź do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w którym wyjaśniła, że po wnikliwej analizie przepisów prawa oraz rozmowach z przedstawicielami poszczególnych inspekcji i organów, w dalszym ciągu podtrzymuje, że ochrona interesów rolników jest w tym zakresie niewystarczająca zaś sugerowane rozwiązania przez Ministerstwo nie sprawdzą się z uwagi na cel pobierania prób miazgi buraków cukrowych. Zarząd Lubelskiej Izby Rolniczej poinformował Ministra Rolnictwa o fakcie nierespektowania niezależnych wyników badań przez Krajową Spółkę Cukrową.
Biorąc pod uwagę stanowisko Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w tej sprawie oraz w oparciu o rozmowy z rolnikami i wynikami badań wykonanymi przez niezależne laboratoria dotyczące polaryzacji, Zarząd Lubelskiej Izby Rolniczej w dniu 08 lutego 2021 roku, wystosował zawiadomienie do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów o podejrzeniu stosowania praktyk ograniczających konkurencję. Zarząd Lubelskiej Izby Rolniczej w swoim zawiadomieniu zwrócił uwagę na:
- brak zapłaty rolnikom za dostarczenie pełnowartościowego surowca tj. główki buraka cukrowego;
- stosowanie procedury odwoławczej dotyczącej kontroli jakości buraków cukrowych;
- brak możliwości zakupu nasion na wolnym rynku
- uzależnienie ilości zakontraktowanych buraków cukrowych do polaryzacji cukru
W dniu 02 marca 2021 roku Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w odpowiedzi na zawiadomienie Zarządu Lubelskiej Izby Rolniczej z dnia 08 lutego 2021 r. poinformował, że prowadzi obecnie postępowanie wyjaśniające mające na celu wstępne ustalenie, czy producenci cukru stosują względem dostawców buraków cukrowych praktyki nieuczciwe wykorzystujące przewagę kontraktową w szczególności w zakresie uregulowania zasad nabywania nasion buraka cukrowego i innych środków produkcji. Jednocześnie Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, powyższym pismem zwrócił się z prośbą o przesłanie dodatkowych dokumentów oraz wyjaśnień, które zostaną wykorzystane w postępowaniu wyjaśniającym wszczętym z urzędu w dniu 30 lipca 2020r. przez Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
W dniu 24 marca na zlecenie Lubelskiej Izby Rolniczej została przygotowana niezależna ekspertyza, która została wykonana przez Dr hab. Arkadiusza Artyszaka w której to ocenie poddano działania Krajowej Spółki Cukrowej S.A. w stosunku do: barku zapłaty rolnikom za główkę korzenia, procedury odwoławczej dotyczącej kontroli jakości buraków cukrowych, braku możliwości zakupu nasion buraka cukrowego na wolnym rynku oraz uzależnienie ilości zakontraktowanych buraków cukrowych od polaryzacji cukru. W ekspertyzie tej jednoznacznie stwierdzono między innymi, że uznanie główki korzenia jako zanieczyszczenia przez producenta cukru jest nieprawidłowe i krzywdzące dla rolnika, bo faktycznie w cukrowni pozyskiwany jest z niej cukier i wysłodki. Traktowanie główki korzenia jako zanieczyszczeń krzywdzące jest również dla firm transportowych, gdyż nie otrzymują wynagrodzenia za przewóz zanieczyszczeń do których zalicza się także tę część korzenia. Ekspertyza wykazała, że zastrzeżenia i wątpliwości zgłaszane przez Lubelską Izbę Rolniczą są zasadne oraz należy je rozszerzyć na całą branżę produkcji cukru w Polsce ponieważ takie praktyki stosują wszyscy producenci cukru w kraju.
Lubelska Izba Rolnicza swoim pismem do Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w dniu 28.09.2021r. ponowiła swoje stanowisko w sprawie podejrzenia stosowania praktyk ograniczających konkurencję przez Krajową Spółkę Cukrową S.A. doprecyzowując kwestię związaną z polaryzacją główki korzeni buraka oraz przedstawiając nowe fakty w sprawie. Lubelska Izba Rolnicza wskazała aby UOKiK w szczególności zbadał sprawę uznawania przez cukrownię główki buraka cukrowego za zanieczyszczenie oraz zbadanie kwestii pozyskiwania cukru z główek buraków cukrowych, mając na uwadze okoliczności, iż rolnicy dostarczają cukrowniom „całe” buraki, tj. łącznie z główką. Należy tutaj stwierdzić, że przeprowadzone na zlecenie Lubelskiej Izby Rolniczej niezależne badania laboratoryjne oraz ekspertyza wykonana przez Pana Dr hab. Arkadiusza Artyszaka wykazały, że w główkach buraka cukrowego znajduje się cukier.
Lubelska Izba Rolnicza w swoich działaniach dotyczących spraw związanych z zawartością cukru w główkach korzenia buraka cukrowego dostał również odpowiedź w dniu 19.11.2021r. z Instytutu Biotechnologii Przemysłu Rolno Spożywczego im. Prof. Wacława Dąbrowskiego PIB w którym to Instytut poinformował, że zakres akredytacyjny badań laboratorium obejmuje wyłącznie analizę całych korzeni buraka cukrowego a nie wybranych lub wyodrębnionych fragmentów korzenia. Biorąc powyższe pod uwagę Państwowy Instytut Badawczy stwierdził, że nie może poddać analizie tylko i wyłącznie główek korzeni buraka cukrowego o którą wnosiła Lubelska Izba Rolnicza w piśmie w dniu 15.11.2021r.
W ramach prowadzonych prac przez Lubelską Izbę Rolniczą związanych z branżą cukrowniczą w dniu 28 stycznia 2022 roku została wykonana druga ekspertyza przygotowana przez Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie „Ocena przydatności główek buraka cukrowego do przerobu na cukier”. W podsumowaniu Instytut Rolnictwa SGGW stwierdził, że przedstawione wyniki badań zarówno zagranicznych jak i krajowych dowodzą, że korzenie buraka cukrowego z główką pozwalają na uzyskanie większych plonów biologicznego i technologicznego cukru.
Sprawy dotyczące przerobu buraka cukrowego oraz pozyskiwania cukru trwają nadal, w odpowiedzi na wszystkie działania Lubelskiej Izby Rolniczej w dniu 3 lutego 2022 r. w biurze LIR odbyło się spotkanie Zarządu Lubelskiej Izby Rolniczej i delegatów z przedstawicielami Krajowej Spółki Cukrowej oraz Dyrektorów Cukrowni „Werbkowice” i „Krasnystaw” dotyczące skupu buraków cukrowych i współpracy z rolnikami. Na spotkaniu poruszano tematy związane z zawartością cukru w burakach oraz w ich główkach, które cukrownie traktują jako zanieczyszczenie oraz zmiany zasad ustalania płatności za buraki cukrowe. Ponadto poruszany był temat sprzedaży nasion buraka przez cukrownię oraz ich brak na wolnym rynku. Na spotkaniu podkreślano też, że cukrownia nie może być sędzią we własnej sprawie, co dotyczy badań zanieczyszczeń i zawartości cukru. Sygnalizowano też brak laboratorium odwoławczego, w którym każdy rolnik mógłby wykonać niezależne badania własnych płodów. Uczestnicy spotkania zwrócili też uwagę na problemy plantatorów buraka z naszego województwa związane ze stratami plonów powodowanych przez chwościka i szarka komośnika. Na posiedzeniu podniesiono również temat dotyczący produkcji innych upraw alternatywnych do buraka cukrowego, które to w obecnym okresie również są dochodowe.
